کد مطلب:50487 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

تعيين آثار يقين از ديدگاه آيات قرآن را بيان فرمائيد.

{Tيقين در قرآن:T} يقين عبارت است از جزم به ثبوت محمول براي موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع و قابل زوال نبودن جزم اول و دوم. بنابراين، در يقين چهار شرط است و با اين شرطها، ظن و شك و حتي جهل از قلمرو يقين خارج مي شوند. چرا كه در ظن و شك جزم به نبوت محمول و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع وجود ندارد و در جهل نيز هر چند جزم به ثبوت موضوع براي محمول و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع وجود دارد ليكن اين هر دو جزم با شبهه يا با برهاني كه برخلاف آن اقامه شود زائل مي گردد ولي يقين غيرقابل زوال است. قرآن كريم از ضرورتي كه حاصل شرايط چهارگانه يقين است با عباراتي از قبيل {/B«لا رَيْبَ فِيهِ»{w3-5w}{I2:2I}*/} و مانند آن ياد مي نمايد مثلاً مي فرمايد: {A{/Bذلِكَ اَلْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُديً لِلْمُتَّقِينَ {w1-7w}{I2:2I}/}A}{M؛ در آن كتاب (قرآن) ترديدي در آن راه ندارد و هدايت براي متقين است M}، {V(بقره/ 2)V}. مفاد لاريب اين است كه قرآن ضرورتاً حق است و چون در آن كتاب دعوت به مبدء و معاد دعوي وحي و رسالت است، دعوي آن نيز ضرورتاً حق مي باشد. در جاي ديگر مي فرمايد: {A{/Bرَبَّنا إِنَّكَ جامِعُ اَلنَّاسِ لِيَوْمٍ لا رَيْبَ فِيهِ {w1-8w}{I3:9I}/}A}{M؛ پروردگارا تحقيقاً تو مردم را براي پاداشي در روزي كه وقوع آن ترديدناپذير است جمع مي نمايي M}، {V(آل عمران/ 9)V} مفاد آن اين است كه فرا رسيدن روزي كه پروردگار در آن بندگان را جمع مي نمايد ضرورتاً حق است. نگا: معرفت شناسي در قرآن، آيت الله عبدالله جوادي آملي، اسراء قم، چاپ اول 1378ش، ج 13، تفسير موضوعي، صص 255 - 256. واژه يقين به معناي پيش گفته با مشتقات گوناگون در قرآن چندين نوبت تكرار شده است [نگا: رعد/ 2 - بقره/ 4 و 118 - مائده/ 50 - نمل/ 3 و 82 - روم/ 60 - لقمان/ 4 - سجده/ 24 - جاثيه/ 4 و 20 - طور/ 36 - حجر/ 99 - واقعه/ 95 - حاقه/ 51 - مدثر/ 47 - نساء/ 157 - انعام/ 75 - شعراء/ 24 - دخان/ 7 - ذاريات/ 20] از ديدگاه قرآن يقين داراي مراتبي است: علم اليقين، عين اليقين و حق اليقين. قرآن كريم علم اليقين را پلي براي عين اليقين قرار داده است، {V(تكاثر/ 5 و 6)V} اگر يقين از مرحله معرفت مفهومي و ذهني به معرفت عيني و خارجي بار يابد، انسان آنچه را كه به آن معرفت مفهومي و ذهني دارد، بالعيان مشاهده خواهد كرد. در آيات تكاثر خداوند مي فرمايد اگر آدمي به علم اليقين برسد مي تواند جهنم را ببيند؛ يعني اگر به مرحله علم اليقين برسيم ره توشه اي داريم كه ما را با عين اليقين آشنا مي سازد. بالاتر از آن «حق اليقين» است، حق اليقين آن است كه انسان نه تنها شاهد حق باشد بلكه عين شهود قرار گيرد و فاني از غير و باقي بالله شود. از خود چيزي نداشته باشد و در معرفت الهي غرق شود. از ديدگاه قرآن «حق اليقين» يعني يقين حقي كه بالاتر از آن در بخش معرفت نمي توان فرض كرد، {V(حاقه/ 51)V}. در باب يقين نگا: مراحل اخلاق در قرآن، آيت الله عبدالله جوادي آملي، اسراء قم، 1377، ج 11 تفسير موضوعي، صص 351 - 356. به هر روي بايد توجه داشت كه يقين مفهومي و ذهني و در واقع علم و جزم به ثبوت محمول براي موضوع و جزم به امتناع سلب محمول از موضوع و قابل زوال نبودن اين دو جزم غير ازيقين عيني و شهود حقيقت است. {Sمن يقين دانم كه عين حكمت است # ليك مقصودم عيان و رؤيت است S} {Sآن يقين مي گويدم خاموش كن # حرص رؤيت گويدم نه جوش كن S} {V(مثنوي، دفتر دوم، ابيات 1821 و 1822)V} نتايجي كه از آيات در باب يقين مي توان گرفت چنين است: 1- آيات الهي مي توانند علتي براي حصول يقين به خداوند باشند، {V(رعد/ 2)V}. 2- آنان كه از تباه شدن در خيالات و پندارهاي بازيگرانه ذهني و غرق شدن در جهالت ها خودداري نموده و به مقام شامخ تقوا رسيده اند به آخرت يقين دارند، {V(بقره/ 4)V}. 3- وصول به يقين بدون معرفت وكار و كوشش قابل تحقق نيست، {V(حجر/ 99)V}. 4- بهره وران از يقين راه خويش را ادامه داده و باكي از موانع در سير خود ندارند، {V(سجده،/ 24)V}. در اين باره ر.ك: شناخت از ديدگاه علمي و ديدگاه قرآن، صص 493 - 499. 5- يقين چون از شؤون معرفت و علم است به معروف و معلوم تعلق مي گيرد و چون اسماي حسناي الهي كه معروف است تعدد دارد معرفت ها و يقين ها متنوع خواهند بود و هر معرفتي در حد خود از يقين برخوردارند. ازاين رو مي توان براي يقين انحاي گوناگوني به لحاظ متعلق آن تصور كرد. 6- عمده مراتب يقين بر حسب متعارف يقين علمي (علم اليقين)، يقين عيني (عين اليقين) و يقين حقي (حق اليقين) است،{V(نگا: تسنيم (تفسير تربيتي قرآن مجيد)V}، آيت الله عبدالله جوادي آملي، نشر اسراء قم، چاپ اول پاييز 1378ش، ج 2، صص 205 و 206). 7- چون متعلق يقين كه اسماي حسناي الهي است نامحدود مي باشد، حد خاصي از حصول يقين يا شهود آن را نمي توان پايان مرحله يقين دانست. حقيقت يقين نوري است تشكيكي كه هم فزوني پذير است و هم حد خاصي ندارد، {V(همان و ميزان الحكمه، محمد محمدي ري شهري، مكتب الاعلام اسلامي قم، چاپ اول 1363ش، ج 10، ص 790)V}.